Westerbouwing
Grotendeels bebost, met mooie uitzichten over de uiterwaarden, nederrijn en betuwe.
Vanaf 1887 staat er een paviljoen op de stuwwal met uitzicht over de uiterwaarden en nederrijn.
Eerste vermelding
De eerste vermeldingen van de westerbouwing zijn in 1760. Daarin wordt het genoemd als een huis, “schuur op den berg met opgaande hout en boomgaarden”. Peter Egberts is daar de eigenaar van.
In 1764 wordt het gekocht door Gijsbert Tulleken, toenmalige burgemeester van Arnhem.
De oorsprong van de naam is moeilijk te achterhalen. Bekend is dat er twee boerderijen aan de west en oostzijde van de fonteinallee stonden. Die aan de westkant waar tegenwoordig“Stal Doorwerth” staat hete in 1756 “Wester Bauwinge”.
Oosterbeeks grootgrondbezitter Derk Gaymans kocht het in 1802. Hij laat er in 1824 een theesalon of theekoepel bouwen waar hij samen met zijn familie regelmatig van genoten. Deze werd lang “Gaymans koepel” genoemd.
Getuigen van de schoonheid van het uitzicht van de westerbouwing is Isaac Anne Nijhoff (1795-1863): ”Van hier ( de Oorsprong- P.v.d.K.) brengen ons weder slechts weinige schreden op de Westerbouwing, en wel aan den voet van den berg, wiens oppervlakte dit landgoed beslaat. Het wandelpad over hetzelve loopt al hooger en hooger, en geeft, wanneer men zich dan van tijd tot tijd rugwaarts wendt, de allerbevalligste uitzigten. Op het, over de tegenoverliggende heuvels, verspreide dorp, en langs de gehele keten van hoogten tot Arnhem toe, waar achter zich, in het verschiet, de Eltensche gebergten vertoonen. Zo komt men onverwacht bij een ruim salon, op den rand van eene verbazende steilte, aan welker voet zich een weg naauw merkbaar langs den Rijn heenslingert, en van waar men, over de gansche Betuwe, met hare bouw-en weilanden, met hare tallooze torens, een trotsch, ontzagverwekkend uitzigt heeft.”
Wandelaars zijn welkom
Naar waarschijnlijkheid deelde Gaymans zijn uitzicht met passerende wandelaars. De ongeschreven Oosterbeekse traditie schreef voor dat je vrij toegang gaf aan je landgoed voor een wandeling.
In 1872 werd het landgoed verkocht aan E.J. Backer, kleinzoon van de Renkumse burgemeester H.J. Backer. De nieuwe eigenaar laat een woning bij het theekoepel bouwen. Hier kon men een hapje en een drankje nuttigen.
Eerste toeristen
Het begin van toeristische bebouwing van de westerbouwing kent zijn oorsprong in een boerderij op de kop van het kerkpad. Hier had E.J. Thomassen een boerderij waar zijn echtgenote verfrissingen verkocht. Zij stond daarom bekend als herbergierster.
Leendert Fangman eigenaar van het landgoed de Westerbouwing heeft een paviljoen laten bouwen voor de weduwe Thomassen in 1887.
Boottochtjes naar Arnhem
Vanaf 1880 werden er tochtjes per boot georganiseerd vanaf Arnhem. Deze verbinding zorgt voor een groeiende populariteit.
In 1912 kocht de gemeente de locatie om de publiekstrekker te behouden. In de jaren 30 werd het verder uitgebouwd en een uitkijktoren neergezet.
De zicht tassen, de grote “kale” plekken op de westerbouwing zijn bedacht door Samuel Voorhoeve. Hij was een plaatselijke landschapsarchitect. Hij heeft dit bedacht als vrije locatie om te genieten van het uitzicht.
In de oorlog
Tijdens de slag om Arnhem (september 1944) was dit een zwaar bevochten plek. De Duitsers die locatie in handen hadden, overzag de gehele omgeving en kon van veraf vliegtuigen aan zien komen. Vanaf hier beschoten ze de perimeter waarin de Engelsen zich hadden teruggetrokken hadden.
Na de oorlog was er maar weinig over van de glorie die het kende aan het begin van de eeuw. Een tijdelijk restaurant werd er neergezet. Meerdere herdennkingtekens staan nu op de westerbouwing.
De jaren vijftig kreeg de westerbouwing nieuw leven ingeblazen. Een nieuw restaurant en uitkijktoren werden er gebouwd nu aangevuld met een speeltuin. Een vreemd verschijnsel voor Nederland was een kabelbaan.
De bekende zwaan rondrit-trein begon zijn rondes te maken aan het einde van de jaren 50. Dit treintje vervoerde mensen van en naar de rondvaartboot en maakte toeristische rondes door de omgeving.
De jaren die volgde werd het park uitgebreid met botswagentjes, kinderbaan, luchtkussen en een bioscoop dubbeldekkerbus waar de allerkleinsten Disney films konden kijken en de jeugd t-shirts konden laten bedrukken.
Begin jaren 90 werd besloten om het pretpark te sluiten. Met de komst van de nieuwere en grotere attractieparken in Nederland was het Westerbouwing niet concurrerend genoeg. Alleen het restaurant heeft bestaansrecht behouden.
In 1838 kocht J. Valckenier de bossen gelegen aan de noord-west kant van de Westerbouwing. Als eerste “eigenaar” van dit stuk land is zijn naam gegeven hieraan. Dit was locatie van het slachthuis van Renkum tot in de jaren 70. Menig overblijfsel kan hiervan terug gevonden worden in de Seelbeek.
